Rétt áburðarnotkun – lykillinn að betri uppskeru

Rétt áburðarnotkun er lykilatriði í ræktun túna og hefur áhrif á bæði magn og gæði gróffóðurs. Með skipulagðri áburðarnotkun og réttri notkun á tilbúnum og lífrænum áburði má tryggja betri nýtingu næringarefna, draga úr sóun og bæta heilsu jarðvegs til lengri tíma. Hér er samantekt um nokkrar leiðir sem geta hjálpað til við að ná góðum árangri í áburðarnotkun, byggt á ráðleggingum frá Ráðgjafarmiðstöð Landbúnaðarins (RML) ásamt öðrum heimildum.

Greining á þörfum túna

Grunnurinn að árangursríkri áburðarnotkun er að skilja ástand jarðvegsins og túna. Mikilvægt er að:

• Meta jarðvegsgerð: Mólendi, sandjarðvegur eða framræst mýri hafa mismunandi næringarþarfir.
• Nota heyefnagreiningar: Prótein-, fosfór- og kalíuminnihald í heyi gefur mikilvægar upplýsingar um ástand jarðvegs.
• Horfa til uppskeru fyrri ára: Þetta gefur vísbendingar um hvernig næringarefnin hafa nýst

Áburðaráætlanir – lykillinn að góðum árangri

Áburðaráætlanir eru ómissandi tæki til að tryggja jafnvægi í næringarefnum og draga úr óþarfa kostnaði. Þær eru unnar með því að safna upplýsingum eins og:

• Stærð og staðsetningu spildu.
• Jarðvegs- og heyefnagreiningum.
• Þörfum fyrir lífrænan eða tilbúinn áburð.

Með jarðvegsskýrsluhaldsgrunninum á jörð.is er hægt að skipuleggja nákvæma áburðarnotkun fyrir hvert svæði​.

Lífrænn áburður

Búfjáráburður er verðmæt auðlind ef hann er nýttur rétt. Næringarefnainnihald fer eftir tegund og aðstæðum:

• Sauðatað (vordreifing): 4,5 kg N, 2,0 kg P, 6,0 kg K á hvert tonn.
• Kúamykja (vordreifing): 1,8 kg N, 0,5 kg P, 1,6 kg K​.

Tilbúinn áburður

Tilbúinn áburður tryggir jöfn dreifingu næringarefna og er sérlega hentugur til að bæta upp það sem lífrænn áburður nær ekki að mæta.

Tegundir sem henta mismunandi aðstæðum:

Gömul tún með safnaðan fosfór og lítið kalí:

• Græðir 9: Þrígildur einkorna áburður sem hentar vel á gömul tún þar sem fosfór hefur safnast upp. Góður með búfjáráburði ef þarf að bæta við þrígildum áburð. Inniheldur selen sem stuðlar að bættri heilsu plantna.

Kalísnauð tún á mýrum:

• Græðir 8: Sérstaklega hannaður fyrir kalísnauð mýrartún, algeng á vestan- og norðanverðu landinu. Þessi þrígildi áburður er þó ekki heppilegur með búfjáráburði.

Meðaltún eða grænfóður án búfjáráburðar:

• Græðir 6: Einkorna áburður fyrir meðaluppskerutún sem veitir jafnvægi í kalsíum og seleni. Hentar einnig vel í grænfóður- og kornrækt, sérstaklega bygg og hafra. Hentar vel þegar búfjáráburður er ekki til staðar.

Nýrækt og endurræktun túna eða kornrækt:

• Græðir 5: Frábær valkostur fyrir nýrækt og endurræktun túna. Sérstaklega hentugur fyrir kornrækt á frjósömu landi, grænfóður í frumræktun og kálrækt. Kalkrík blanda sem bætir jarðveg með skorti á fosfór og kalí.

Matjurtarækt og garðar:

• Græðir 1: Klórfrír einkorna áburður sem hentar sérlega vel fyrir matjurtir eins og kartöflur, kál og gulrætur, auk þess að nýtast í skógrækt og skrúðgarða.

Á milli slátta eða fyrir fyrsta slátt:

• Magni 1: Hentar vel á milli slátta eða fyrir fyrsta slátt á eldri túnum, sérstaklega ef búfjáráburður er notaður. Einnig góður viðbótaráburður á grænfóður. Kalkrík blanda sem stuðlar að heilbrigðari jarðvegi með réttara sýrustigi.

Uppgræðsla og blönduð notkun með búfjáráburði:

• Fjölmóði 3: Kalkrík blanda sem hentar vel sem uppgræðsluáburður og þar sem ekki er þörf á kalí. Sérstaklega góður með búfjáráburði þar sem tvígildur NP áburður er nauðsynlegur.

Kölkun til að bæta jarðveg:

• Omya kornað kalk: Auðvelt að dreifa og hentar vel til að ná kjörsýrustigi (6–6,5 pH). Bætt sýrustig jarðvegs eykur nýtingu áburðar og næringarefna. Berið á bæði vor og haust fyrir hámarks árangur.

Viðmið um áburðarmagn og tegund áburðar

Áburðarmagn þarf að aðlaga að tegund túna og uppskerugetu og einnig er gott að hafa heyefnagreiningar og jarðvegssýni til að fá nákvæmari áburðarþarfir. Eins skiptir máli frjósemi jarðvegs og væntingar um gæði og magn gróffóðurs.

Umhverfisáhrif og sjálfbærni

Rétt og markviss áburðarnotkun hefur ekki aðeins áhrif á uppskeru heldur er einnig lykilatriði til að draga úr umhverfisáhrifum og stuðla að sjálfbærni. Með ábyrgri notkun áburðar má:

• Minnka útflæði næringarefna í vatnakerfi: Með nákvæmri áburðarnotkun og réttum skömmtum má koma í veg fyrir að fosfór og köfnunarefni skolist út í ár, vötn og strandsvæði, sem annars gæti valdið ofauðgun og skaðað vistkerfi.
• Stuðla að heilbrigðum jarðvegi: Rétt jafnvægi næringarefna viðheldur jarðvegsheilsu og stuðlar að betri uppbyggingu lífræns efnis. Þetta eykur frjósemi jarðvegsins og tryggir að hann haldist næringarríkur til lengri tíma.
• Hámarka sjálfbæra nýtingu auðlinda: Með því að nýta lífrænan áburð, eins og búfjáráburð, samhliða tilbúnum áburði má lágmarka sóun og draga úr þörf fyrir óþarfa innkaup á tilbúnum áburðarefnum.

Að auki eykur kölkun jarðvegs, með vörum eins og Omya kornaði kalki, nýtingu næringarefna og kemur í veg fyrir sýringu jarðvegs, sem getur haft neikvæð áhrif á bæði plöntur og vistkerfi. Með því að viðhalda réttu sýrustigi (6–6,5 pH) er hægt að hámarka ávinning áburðarnotkunar og stuðla að sjálfbærri ræktun.

Ábyrg áburðarnotkun er því ekki aðeins hagkvæm, hún er einnig skref í átt að betri umhverfisvernd og arðbærri framtíð fyrir landbúnaðinn.

Lokaorð

Áburðarnotkun er ekki aðeins tækifæri til að auka uppskeru heldur lykilatriði í því að tryggja sjálfbæran íslenskan landbúnað. Með því að greina jarðveg, skipuleggja áburðarnotkun og nýta bæði lífrænan og tilbúinn áburð á markvissan hátt er hægt að hámarka nýtingu næringarefna, vernda jarðveg og draga úr neikvæðum áhrifum á umhverfið.

Rétt áburðarnotkun stuðlar að heilbrigðari jarðvegi, aukinni framleiðni og sjálfbærri nýtingu auðlinda landsins. Hún er ekki aðeins hagkvæm fyrir bændur heldur einnig grundvöllur að sterkum landbúnaði sem tryggir jafnvægi milli framleiðslu og náttúruverndar. Með ábyrgri og skynsamlegri nýtingu leggja bændur grunn að betri framtíð fyrir íslenskan landbúnað og komandi kynslóðir.